تسلط بر میادین نفتی سوریه

سرونشت میادین نفتی سوریه

سقوط بشار اسد و پایان حکومت سوریه موضوع بسیار مهمی که در گروه های بین المللی دچار تحول شده است موضوع انرژی و میادین نفتی سوریه می باشد که این مساله به تحولات ژئوپلیتیک و منافع کشورهای آمریکا و اسرائیل پیچ خورده است. 

کشور سوریه در رده منابع نفتی جهان رتبه 31 را دارا می باشد و ذخایر نفتی سوریه حدود دو میلیارد و پانصد میلیون بشکه میباشد. در سال 1933 شرکت نفت عراق در سوریه میادین نفتی کرکوک را کشف کرد و اولین تجارت نفت روسیه در سال 1956 اتفاق افتاد. سپس در سال 1958 اداره کل امور نفتی جهت امور اکتشاف و تولید، پالایش، حمل و نقل و خرید مشتقات نفتی تأسیس شد اما حزب بعث در سال ۱۹۶۴ شرکت‌های خارجی را از مجوزهای اکتشاف و سرمایه‌گذاری منع کرد.

مهمترین و اصلی ترین میادین نفت و گاز سوریه در استان حسکه با نام های رمیلان، سودیه و کراچوک می باشد و سایر میادین در نزدیک مرز عراق در امتداد رود فرات قرار دارد. هرچند سوریه 1322 حلقه چاه نفت و 25 حلقه چاه گاز را در خود جای داده است.

میزان تولید روزانه نفت سوریه در سال 2023 حدودا 40 هزار بشکه می باشد که در دهه های مختلف در رقابت با کشورمصر و آذرباییجان قابل توجه بوده است. میادین نفت و گاز روسیه با انتقال خطوط به پالایشگاه حمص سوریه انجام میشود که دولت مرکزی کنترل بر این میدان را در سال 2012 از دست داد.

نظر اویتون اورهان متخصص مطالعات خاورمیانه در اندیشکده اورسام (ORSAM) این است که « سوریه منابع انرژی محدودی دارد. نکته مهم در اینجا موقعیت ژئوپلیتیک سوریه است. اگر موقعیت سوریه را در نظر بگیریم، هر کسی که این کشور را کنترل کند، قدرت بزرگی بر منطقه خواهد داشت. » حال با عدم کنترل دولت مرکزی تسلط بر منابع نفتی برای کردها و ایالات متحده بسیار دارای اهمیت می باشد. این در حالی است که 70 درصد از میادین نفتی سوریه در اختیار کردهای دموکراتیک سوریه می باشد و کردها در آمد حاصله را صرف تامین نیازهای مناطق تحت کنترل خود می کنند.

کردهای دموکراتیک حدود 1500 پالایشگاه سنتی نفت را در منطقه خود کنترل می کنند و انفجارهای گاه و بیگاه در خطوط لوله، نقش کامیون‌های نفت‌کش را پررنگ کرده است.

نه تنها کردها بلکه آمریکا هم از میادین نفتی سوریه سود می برد و نه اینکه این سود به آمریکا برگردد بلکه تحت اختیار کردها قرار میگیرد تا با عنوان امنیت نفت برای شکت داعش مورد استفاده قرار گیرد و ایمن‌سازی میادین نفتی وظیفه‌ای تابع این مأموریت آمریکا به نیروهای کرد سوریه است.

دولت روسیه با دولت اسد قراردادی 25 ساله جهت کشف میادین گازی جدید منعقد کرده است که ایالات متحده سعی کرد با اشغال میادین نفتی سوریه، موقعیت خود را در منطقه تقویت کند. در واقع این حضور روسیه در منطقه و ایجاد پایگاه در مدیترانه، یک دلیل اساسی حضور آمریکا در این منطقه است.

حال با توجه به اتفاقات اخیر سوریه چه گروه هایی در آینده بر چاه های نفت سوریه تسلط پیدا خواهند کرد؟ در این میدان ترکیه و متحدان آمریکایی - کردی در حال حاضر نگرانی های منطقه را به خود اختصاص دادند و در حال حاضر 80 درصد از میادین نفتی سوریه را به خود اختصاص داده اند. آمریکا با هدف تداوم استفاده از نفت سوریه موقعیت خود را حفظ خواهد کرد. هرچند پیش بینی می شود با حضور ترامپ حمایت آمریکا از کردها کم شود اما در سال 2019 ترامپ دستور به خروج نیروهای آمریکایی را مطرح کرد اما در نهایت برخی از نیروها در سوریه به شرط حفظ صادرات نفت نگهداشته شدند.

در ادامه نقش بازیگری ترکیه به ویژه به دلیل حمایت از تحریرالشام، در تسلط بر چاه های نفت سوریه حائز اهمیت است. ترکیه با کردهای دموکراتیک سوریه مشکل دارد و به دنبال کنترل میادین نفتی سوریه است. مهم‌تر از همه، این احتمال وجود دارد که ترکیه با گروه‌های مستقر در مناطق نفت‌خیزی مانند عفرین به توافق‌هایی دست پیدا کند و به این وسیله درگیری بر سر میادین نفتی در دیرالزور و حسکه را افزایش دهد. نکته‌ای که به پیچیده‌تر شدن موضوع منجر شده همکاری نیروهای دموکراتیک سوریه با تحریرالشام در سقوط دولت اسد است.

نتیچه گیری حال حاضر با شرایط پیچیده سوریه و حضور مشتقیم آمریکا و حمایت آمریکا از گروه های کرد و همچنین حضور ترکیه به عنوان حامی تحریرالشام که نقش کلیدی در سقوط اسد را داشته اند حکایت از آن دارد که کنترل بر منابع انرژی بر آرایش ژئوپلیتیک بازیگران موجود در سوریه تأثیرگذار خواهد بود.